Je zit op de bank, je kat staart gefocust naar een vogel buiten. Plots draait zij zich om en begint uitgebreid haar staart te likken en loopt weg alsof die vogel nooit bestaan heeft. Wat is hier aan de hand?
Soms weet een kat even niet wat ze moet doen. Bijvoorbeeld als ze in een lastige of spannende situatie zit, of wanneer ze twijfelt tussen twee reacties. In plaats van direct te reageren, zie je haar ineens iets totaal anders doen, zoals zichzelf wassen, gapen of ergens aan krabben. Dat noemen we overspronggedrag.
Stress
Bij katten gebeurt dit vaak als ze gestrest zijn. Denk aan een ontmoeting met een andere kat waarbij het spannend wordt: ga ik aanvallen of weglopen? In plaats van kiezen, begint de kat ineens uitgebreid te likken of haar nagels te scherpen. Het lijkt misschien raar of onlogisch, maar voor de kat is het een manier om met de spanning om te gaan.
Door dat ‘gekke’ gedrag ontlaadt ze stress en kalmeert ze zichzelf. Het helpt haar om haar emoties een beetje op orde te krijgen als ze onzeker of nerveus is. Een soort emotionele reset-knop dus.
Wat is overspronggedrag?
Overspronggedrag is gedrag dat op het eerste gezicht niet past bij de situatie waarin het dier zich bevindt. Het is geen bewuste keuze, maar eerder een soort ‘kortsluiting’ in het brein als een kat (of een ander dier) wordt geconfronteerd met tegenstrijdige prikkels of spanning.
Bijvoorbeeld, een kat wil een andere kat benaderen, maar vindt het ook spannend. In plaats van direct te reageren, begint zij plots aan zijn poot te likken. Of tijdens een spelmoment met jou, aarzelt je kat. Gaat zij vechten of vluchten? In plaats daarvan begint zij ineens te gapen of aan de bank te krabben.
Deze gedragingen lijken willekeurig, maar hebben een duidelijke functie. Het is spanningsreductie. Spanningsreductie is het verminderen van spanning of stress in het lichaam of hoofd. Het is een natuurlijke reactie van mensen én dieren op situaties die verwarrend, bedreigend of overweldigend zijn.
Waarom katten overspronggedrag vertonen
Katten zijn zowel prooi als jager. Dat betekent dat ze vaak balanceren tussen nieuwsgierigheid en voorzichtigheid. In sociale of onbekende situaties, of bij interne conflicten (zoals willen spelen maar ook een beetje bang zijn), kan het brein van de kat niet goed kiezen tussen de twee opties. Het gevolg van dat interne conflict is dat er een 'derde' optie tussen komt, een overspronghandeling.
Bijvoorbeeld wanneer een kat wilt jagen maar toch twijfelt. Dan begint zij zichzelf te wassen. Of de kat voelt zich bedreigd, dan gaat zij plotseling gapen. Wanneer de kat iets wilt, maar genegeerd wordt kan zij zomaar aan je meubels gaan krabben. En in het geval van stress of verwarring zie je dat ze met grote ogen rond kijken en dan ineens gaan slapen. Allemaal signalen dat er een soort van ‘error ’in het koppie plaatsvindt en dat ze daar de uitweg vinden door middel van het overspronggedrag.
Is er een probleem
Overspronggedrag is niet per se een probleem. Het is volkomen normaal en helpt je kat om met stress om te gaan. Het is eigenlijk een gezond signaal dat je kat spanning probeert te reguleren zonder agressie of vluchtgedrag. Toch is het goed om op te letten wanneer je kat regelmatig overspronggedrag vertoont. Dit kan wijzen op chronische stress of een onduidelijke omgeving. Denk aan spanningen tussen katten in huis, te weinig schuilplekken, of overprikkeling.
Als je kat ineens vaak overmatig likt, vooral op één plek, en er ontstaan kale plekken, dan kan het overslaan naar dwangmatig gedrag. In dat geval is het goed om je dierenarts of een kattengedragstherapeut te raadplegen.
Hoe je je kat kunt ondersteunen
Als je overspronggedrag herkent, probeer dan niet direct in te grijpen. Geef je kat de ruimte om zijn spanning zelf te ontladen. Wel kun je op de langere termijn helpen door te zorgen voor voorspelbaarheid, katten houden van routine. Met genoeg verstopplekjes, uitkijkposten en geen drukte creëer je een veilige omgeving voor je kat. Wanneer je speelt met je kat, je voerpuzzels geeft en de rustmomenten respecteert, stimuleer je op die manier het natuurlijk gedrag
Let wel op sociale spanningen. Zeker wanneer je meerdere katten hebt, is het belangrijk dat iedere kat zijn eigen territorium heeft (stukje bank, krabtoren etc.)
Onze mysterieuze katten
Overspronggedrag is een prachtig voorbeeld van de complexiteit van katten. Wat voor ons misschien ‘raar’ of ‘grappig’ lijkt, een kat die midden in een spanningsvolle situatie begint te likken of gapen, is voor de kat een essentieel hulpmiddel om zichzelf te reguleren. Dus wees niet verbaasd wanneer je kat ineens besluit om uit het niets aan haar poot te likken. Je bent op dat mooie moment getuige van een klein psychologisch wonder. Juist in deze subtiele signalen schuilt veel informatie over hoe ze zich voelt.
Observeer je kat met een open blik en je ziet heel veel.
Opmerking: waar je 'zij 'leest, mag je ook een 'hij' lezen als jij een kater hebt ;)
